::✻ღϠ₡ღ AWENA ღϠ₡ღ✻::

ئاوێنه ماڵپه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ری فه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رهه نگ و هونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ری کوردی

لەودەمەی دا/ مامۆستا هێمن

لەو دەمەیدا پیاڵــــە دەدرێن لـــە پیاڵە
لەو دەمەیدا لێــــــوتان بەبادە ئاڵـــــــە
لەو دەمەیدا کــۆڕی شادی دەبەستــــن
لەو دەمەیدا سەرخۆش‌ومەستی مەستن
لەو دەمەیدا کە دەگــــرن بەز و گــەروان
لەو دەمەیدا دەست دەگێـــڕن لە بەروان
لەو دەمەیدا دەست لە بەژنان وەردێنــن
لەو دەمەیدا بەرکۆژە دەتـــــــــرازێنن

لەو دەمەیدا گەڕی ڕەشبەڵەک گەرمە
لەو دەمەیدا دەگوشن کام پەنجە نەرمە
لەو دەمەیدا دۆ دەکەونە خۆ ڕانان
لەو دەمەیدا کە دە گوشن کوڵمەی ڕانان
لەو دەمەیدا تامەزرۆن لە ژێژوانان
لەو دەمەیدا بە خۆوە دەگوشن جوانان
لەو دەمەیدا گڕ دەگرێ مەیلە و تاسە
لەو دەمەیدا تێک هەڵدەنگ بون هەناسە
لەو دەمەیدا کە دەمژن شەکرە لێوان
لەو دەمەیدا نەبێ لەمپەر و نێوان
لەو دەمەیدا پۆلی بێریان ڕادەبرن
لەو دەمەیدا کیژ چاوتان لێ دادەگرن
لەو دەمەیدا گوێ هەڵدەخەن بۆ تارێ
لەو دەمەیدا ماملێ دەڵی قەتارێ
یادم بکەن یادی منی دوور وڵات
یادی منی ڕێبواری ڕیگەی خەبات
یادی منی بێبەش لەخۆشی و شادی
یادی منی سەودا سەری ئازادی

Writing at: 22 / 11 / 1390برچسب:هێمن,شێعرکوردی,لەودەمەی دا,

Time: By: محمد پیش بینی| |

لباس زنان و مردان كرد

لباس زنان کرد یکی از زیباترین و جذاب ترین لباسهای دنیاست که در تنوع رنگ و فرم بیش از صدها نوع مختلف از لباس زنانه کردی وجود دارد که با رنگ های روشن و پولک های براق تزئین میشود و یا سکه های طلا به حاشیه آن دوخته میشود که گاهی ارزش یک لباس زنانه تا ده ها میلیون تومان افزایش می یابد.شکل و فرم این لباس با توجه به منطقه و سلیقه زنان کرد فرق میکند.اما در جنگ ها زنان مثل مردها لباس میپوشند و هیچ فرقی با هم ندارند.

در فرهنگ کردها برخلاف ملت های دیگر که کنیه پسر را به پدرانشان نسبت میدهند می توان کنیه را به مادر هم نسبت داد و اسم یک پسر را با پسوند نام مادرش صدا زد.مثل :(علی داده عایشه)یعنی علی پسر عایشه خانم.

کردها معمولا افراد بزرگ خاندان و طایفه و یا درقدیم کدخدا و هر شخص بزرگی را با پسوند خان صدا میزنند.و این پسوند که در فرهنگ های شرقی مخصوص مردان است در بین کردها به زنان هم تعلق میگرد و زنان هم میتوانند مانند مردها خان باشند.مثل هیرو خان(همسر مام جلال،ریس جمهور عراق)

معمولا کردها به افراد غیرتمندی تعبیر میشوند که تعصب خاصی روی ناموس و زنانشان دارند.اما این تعصب هیچ گاه مانعی برای حضور زنان در عرصه های اجتماعی و فرهنگی نشده است به هر حال تعصب کورکورانه در هر موردی اشتباه است. کمااینکه با این اوصاف سنت ها و رسم های کهنه ای هم در بعضی از مناطق کردنشین وجود داشت که منافی حقوق زن و حق انتخاب او در تعیین سرنوشت آینده زندگی بود. امروزه خوشبختانه بیشتر این سنت ها در دور افتاده ترین روستاهای کردستان هم منسوخ شده است.

پوشاک مردان و زنان کرد شامل تن‌پوش، سرپوش و پای‌افزار است‌. ساخت و کاربرد هریک از این اجزا، بسته به فصل، نوع کار و معیشت و مراسم و جشن‌ها با یکدیگر تفاوت دارد. هرچند پوشاک نواحی مختلف کردستان مانند اورامان، سقز، بانه، گروس، سنندج، مریوان و... متفاوت است، اما از نظر پوشش کامل بدن، همه با هم یکسان هستند. پیش از ورود پارچه، کفش‌های خارجی و سایر محصولات داخلی به کردستان، بیشتر پارچه‌ها و نیز پای‌افزار مورد نیاز توسط بافندگان و دوزندگان محلی بافته و ساخته می‌شد.از نظر بافت پارچه، منطقه سقز و از نظر ساخت پای‌افزار «گیوه‌» یا «کلاش‌» و «کالی‌» اورامانات و آبادی‌های پیرامون کوهستان شاهو مانند نودشه و آبادی‌های نوسود شهرستان پاوه چون میریه، خانه‌دره، مژگان، مزوی و وزلی از عمده‌ترین نواحی بافت و صدور پارچه و پای‌افزار در استان به شمار می‌رفتند. جولایی و بافت پارچه و انواع منسوجات مانند بوزو، برمال، جاجم، بره، پوشمین، موج، جوراب، دستکش، زنگال و کلاء به عنوان حرفه یا کار جنبی بخشی از آبادی نشینان مناطق مختلف کردستان محسوب می‌شد. در چهار قسمت کردستان که شامل کردستان ایران، عراق، ترکیه و سوریه می‌باشد شاهد پوشش‌های گوناگونی از لباس کردی می باشیم به گونه‌ای که با کمی تغییر نسبت به یکدیگر شکل و ریخت زیبای خود را دارا می‌باشد که شکل و ریخت و قیافه ان برگرفته از نیاکانشان و با توجه به شرایط اب و هوایی و اقلیمی سازگار و درست شده است که ان را در جایگاه مهمی قرار داده است.

لباس مردان کرد عبارت است از:

چوخه‌: نیم‌تنه‌ای پنبه‌ای یا پشمی است که در ناحیه سقز، بانه و مریوان به آن «که وا» می‌گویند و درسنندج آن را «چوخه‌» می‌نامند.

پانتول‌: شلواری گشاد با دم‌پای تنگ است که «رانک‌» نیز نامیده می‌شود.

ملکی‌: نیم‌تنه‌ای بدون یقه است که از پایین نیم‌تنه تا بالا به وسیله دکمه بسته می‌شود.

لفکه سورانی‌: پیراهنی با آستین فراخ و بلند و زبانه‌ای مثلث شکل در انتهای آستین است که آن در حال عادی دور مچ یا بازو می‌پیچند.

شال‌: که به آن «پشتون‌» و «پشتینه‌» نیز می‌گویند، پارچه‌ای است تقریباً به طول 3 تا 10 متر که بر روی لباس در ناحیه کمر بسته می‌شود.

دستار: یا «کلاغه‌» که به آن «دشلمه‌»، «مندلی‌»، «رشتی‌»، و «سروین‌» (سربند) نیز یم گویند و مردان به جای کلاه از آن استفاده می‌کنند.

فرنجی‌: یا «فره‌جی‌» که ویژه مردان ناحیه اورامانات است و از نمد ساخته و آماده می‌شود.

کله بال‌: نوعی از نمد پوششی است که چوپانان در مناطق چرای گله در صحرا استفاده می‌کنند.

پیچ و کولاو: کلاه محلی کردها را که معمولاً زنان کرد ان را با دقت و ظرافت خاصی و با نقش و نگارهایی بر جایی مانده از فرهنگ اصیل کردی می‌بافند معمولاً به رنگ هایی سیاه وسفید و به دو صورت کلاه بلند و تخت بافته می‌شود و در دست مصرف کنندگان قرار می‌گیرد البته بنا به گفته پیشینیان و به اعتقاد انها مرد نباید سرش لخت باشد.

پیچ: دستمالی است سیاه و سفید که با گذاشتن کلاه روی سر به دور کلاه پیچانده می‌شود و در قسمت پشت سر در درون دستمال قرار داده می‌شود تا شل نشود البته برادران اعراب نیز از این شال چه سیاه و سفید و چه قرمز رنگ برای پوشش خود استفاده می‌کنند.

کلاش: پاپوشی است به رنگ سفید که با ظرافت کامل توسط برادران

لباس مردانه از قسمتهای زیر تشکیل می شود:

1.که وا پاتول : که به جای کت و شلوار معمولی می پوشند ولی شکل و دوخت آنها غیر از مد کت و شلوار ی است که معمول می باشد. که وا یا کت لباس کردی تقریبا به صورت یک ژاکت نظامی می دوزند با این تفاوتکه که وا جیب‌های کناره ای ندارد و ضمنا چاک آن کاملا از طرفین راست و چپ باز می‌شود بعلاوه غیراز چاک کناره ای آستینهایش چاک دارا ست

دوخت شلوار کردی یا پاتول بدین ترتیب است که دهانه ای تنگ و بدنه ای گشاد دارد و به جای کمر انتهای آن را که گشادیش بیش از دوبرابر یک شلوار معمولی است با بندی که دخین نامیده می‌شود و از توی قسمت تا شده آن لیفه گذشته می بندند و از کمر به پایین که وا را داخل پاتول کرده و بند پاتول را روی ان می بندند

2. پشت تندp-shttend: از پارچه گلدار به طول شش متر درست می شوند بدین ترتیب که پارچه را از سمت عرضش تا کرده می دوزند و بعد آن را به صورت مختلف ساده و گره چین به کمر می بندند آنهای که صاحب اسلحهٔ کمریند آن را روی پشت تند می بندند و خنجر را بین پشت تند و که وا فرو می کنند

3.پچ echپارچه ای است سه متری و اغلب گلدار که تارهای از آن جدامی کنند و به شکل جالبی طوری که تارهای ان در طرفین صورت آویزان گردد به دور سر می پیچند .پچ را که در نواحی سقز مرز می گویند روی کلاه مخصوص به نام عارقچین می بندند عارقچین را از نخ و مخصوصا از نخ‌های قرقره ای با میل قلاب می بافند و این کار مخصوص زنان و دختران کرد است اغلب برای زیبایی بیشتر آن را از نخهای سیاه وسفید و به مقدا کم نخهای رنگین پر نقش می بافند.

البته شایان ذکر است که پیچ فقط مخصوص اکراد(کردها) نبوده در اکثر مناطق خاورمایانه مردها پیچ می بندند، برای نمونه در هندوستان، پاکستان، افغانستان، مناطق عربنشین و... ولی پیج هر قومی جداست و مخصوص آن قوم.

4.کراس: کراس همان پیراهن است با این تفاوت که اولا یقه ندارد و بعلاوه به انتهای آستینها نیز دنباله ای به نام سورانی می دوزند که آن را درحالت عادی روی آستین که وا می بندند و در مواقع اضطراریو مخصوصا در مواقع جنگ دو سر سورانی بهم گره زده و به گردن می آویزانند و نیز همین سورانیها باعث تسهیل بالا زدن آستینها در مواقع شستن دست و صورت می باشند.

پوشاک زنان [ویرایش]

لباس زنان کرد عبارت است از:

جافی‌: شلواری همانند شلوار مردان است‌. این شلوار را زنان کرد، به ویژه زنان روستایی، هنگام کار می‌پوشند. در سایر مواقع، زنان شلوار گشاد از جنس حریر به پا می‌کنند.

کلنجه‌: نیم‌تنه‌ای است که روی پیراهن بلند می‌پوشند و رد اورامان آن را «سوخمه‌» می‌نامند و از پارچه‌زری یا مخمل دوخته می‌شود.
شال‌: از پارچه‌ای زیبا بر ریو لباس در ناحیه کمر بسته می‌شود.
کلاو: یا کلاه که از جنس مقوا و به شکل استوانه‌ای کوتاه است که آن را با پولک‌هایی رنگین به صورت بسیار زیبایی تزیین می‌کنند.
کلکه‌: روسری یا دستاری است که به جای کلاه مورد استفاده زنان قرار می‌گیرد کلکه دارای رشته بلندی از ابریشم سیاه و سفید با ملیله‌دوزی است‌

لباس زیبای زنان کرد نیز شامل:1.که وا:که عین کت مردانه کُردی است با این تفاوت که اولا پارچه آن را رنگین انتخاب می کنندو ثانیاًخیلی کوتاه تر می دوزند؛ بطوری که حداکثر تا کمآآنها پایین می آید و ان را کولیجه kulegaمی نامند و نیز جیبهای کت مردانه در ان دیده نمی شود.

2.کراس:یا پیراهن زنانه کُرد دارای دوختی ساده با بدنی بلند و دامنی گشاده و دراز است.بطوری که دامن پیراهن روی پای آنها قرار می گیرد و معمولاً آن را از پارچه‌های بسیار زیبا، نفیس و گران قیمت تهیه می کنند.

3.پشت تند:که عین همان پشتند مردانه است ولی زنها اغلب از نوع رنگارنگ آن استفاده می کنند.زنها وقتی پشتند را می بندند کمی از پیراهن خود را بالا می کشند بطوری که انتهای دامن از مچ پای آنها پایین تر نمی رود.

4.دستمال یا روسری:دستمال زنان کُرد پارچه ای است بسیار نازک و سه گوش که تارهایی در اطراف آن ایجاد می کنند و بدین وسیله بر زیبایی آن می افزایند، اغلب پولکهایی نیز با آن تارها می دوزند تا زیبایی آن را چند برابر کنند.هر چند در مراسم عروسی و فلکلور اکثراً روسری نمی بندند.

5.درپه:به جای شلوار پوشیده می‌شود و با دهانه ای تنگ روی مچ پای آنها قرار می گیرد ولی پوشش ساقهای آن بسیار گشاد می باشد.

6.کلاو:یا کلاه زنان کُرد بسیار قشنگ و زیباست، این کلاه را از مقوا و به شکل استوانه کوتاهی درست می کنند و روی آن را با پارچه مخملی رنگین«معمولاً گلی یا سبزسیر»می پوشانند و بعد روی آن را با پولکهای رنگین یا طلایی و گلابیونهای زرین، مزین می سازند.این کلاه را بوسیله یک رشته طلا که لیره یا نیم پهلوی هایی به آن می آویزندو از زیر چانه عبور می دهند، روی سر نگاه می دارند و دستمال را روی آن می بندند، رشته ای که کلاه را به آن صورت نگاه می دارد«قطاره»نام دارد و اغلب آنهایی که قدرت مالی بیشتری دارند از آن استفاده می کنند و در دو طرف، در محل اتصال ان با کلاه یک گل طلائی آویزان می نمایند. خانمهای متشخص کُرد اغلب به جای کلاو از«گلگله Gelgla»استفاده می کنند.

        گلگله رشته طویلی از ابریشم سیاه و سفید است که آویزه های ابریشمی دارد و از روی روسری به شکل جالبی بسته می شود.

Writing at: 19 / 11 / 1390برچسب:,

Time: By: | |

لەبەر دەرگە... عه دنان که ریم

لەبەر دەرگە...

دەرگەكەتم لێ بكەوە
ھەر دڵدارەكەی جارانم
ھەر كێڵگەكەی بەر دەرگەتم
ھەر تینوەكەی بەر كڕێوە و باو بارانم
~~~~~~ ~~~~~~
دەرگەكەتم لێ بكەوە...
من ئەو كەسەم تا دوێنێ بو
لە ناو گەروی روناكیدا دەتشاردمەوە
لە ناو جامی مەترسیدا دەتخواردمەوە
~~~~~~ ~~~~~~
دەرگەكەتم لێ بكەوە كفت و ماندوی رێگەی دورم
وەكو جاران كەمێك لەلات دەمێنمەوەو ڕادەبورم

عه دنان که ریم **

Writing at: 19 / 11 / 1390برچسب:شێعر کوردی,عه دنان که ریم,لەبەر دەرگە,

Time: By: محمد پیش بینی| |

گریانی نیوەشەو-مامۆستا هێمن موکریانی

گریانی نیوەشەو

شه‌وانه‌ ئه‌و ده‌مانه‌ی شه‌و ده‌گاته‌ کاتی نیوه‌ی شه‌و

خه‌ڵک نوستوون، له‌ چاوی من که‌سه‌ر دیسان ڕه‌واندی خه‌و

سکووتێکی به‌سام سه‌رتاسه‌ری ئه‌م دێیه‌ داده‌گرێ

ده‌ڵێی هه‌ر زینده‌وارێکی هه‌یه‌ له‌و دێیه‌دا ده‌مرێ

له‌ هیچ لا خشپه‌یه‌ک نایه‌، چرای ماڵێکی ناییسێ

به‌ ئه‌سپایی له‌ ماڵ دێمه‌ ده‌رێ ده‌خوشم وه‌کو نیسێ

ته‌ک و ته‌نیا به‌ ئارامی ده‌چم بۆ گرده‌که‌ی به‌ر دێ

به‌ دڵته‌نگی و کز و خه‌مناکی ڕاده‌کشێم له‌سه‌ر به‌ردێ

ده‌که‌م جا سه‌یری ئه‌ستێران و هه‌ڵده‌مژم شنه‌ی شه‌وبا

شه‌و و بێده‌نگی چه‌ند خۆشه‌، هه‌میشه‌ خۆزگه‌ هه‌ر شه‌و با

وه‌کو ئاواڵی چاک ئه‌ستێره‌کان گوێ ڕاده‌دێرن بۆم

هه‌تا بۆیان به‌یان که‌م موو به‌ موو ڕازی ده‌روونی خۆم

کوڵم هه‌ڵده‌ستێ ئه‌وجاره‌ و له‌ به‌ر ده‌ردم ده‌ناڵێنم

هه‌تا ئاوری دڵم ده‌کوژێته‌وه‌ ئه‌سرین ده‌بارێنم

شه‌وانه‌ گه‌ر نه‌که‌م ئه‌و شیوه‌ن و ناڵین و گریانه‌

ده‌سووتێنێ وجودم ئاگری ئه‌م جه‌رگه‌ بریانه‌

به‌ڵێ گریانی نیوه‌ی شه‌و ده‌کا ناسۆڕی دڵ مه‌رهه‌م

کوڵ و کۆم داده‌مرکێنێ و به‌جێ دێڵێ دڵی من خه‌م

مامۆستا هێمن موکریانی

Writing at: 19 / 11 / 1390برچسب:هێمن,شێعرکوردی,گریانی نیوەشەو,

Time: By: محمد پیش بینی| |

تۆم هه‌ر له‌ بیره‌

‌له‌ شایی دا له‌ وه‌ختی هه‌ڵپه‌ڕین دا

له‌ خۆشی دا له‌ کاتی پێکه‌نین دا

له‌ کۆڕی ماته‌م و گریان و شین دا